Klimspiralen, tips voor een hoger niveau!
Wat zijn klimspiralen, wat doen ze en hoe maak je een Helix?
Klimspiralen, of ook wel eens “helix” genoemd, zijn een perfecte manier om hoogte te winnen op de modelspoorbaan. Wij maken er gretig gebruik van bij het ontwerpen en bouwen van een modelspoorbaan. Klimspiralen hebben vele voordelen voor een modelspoorbaan:
- Stijgen op een kleine oppervlakte, ruimtebesparend dus
- Extra opstelruimte voor modeltreinen, soort schaduwstation onderweg!
- In vele vormen en afmetingen te bouwen
Waar moet je nou rekening mee houden? In dit artikel vertellen wij meer over het fenomeen klimspiraal.
Wanneer een Klimspiraal gebruiken?
Klimspiralen zijn zoals gezegd heel handig om snel en compact hoogte te overbruggen. Zo kun je klimspiralen toepassen om diverse niveaus in het landschap te bereiken, en zo ook meer onvoorspelbaarheid te creëren van het verloop van de modeltreinen.
Echter gebruiken we de klimspiraal het meest om een schaduwstation te bouwen onder de modelbaan. Waarom vraagt u zich af? Omdat je daar de meeste treinen kunt parkeren.
En het moment is vaak snel bereikt dat we meer treinen hebben dan sporen om ze te parkeren.
Schaduwstations
Zoals gezegd, we hebben vaak sneller meer treinen dan sporen om deze te laten rijden. Dan zijn schaduwstations de ideale oplossing voor dit probleem. Maar waar plaats je die nu?
De meesten kiezen ervoor om een schaduwstation te plaatsen aan de achterzijde van een modelbaan, maar dan zit je vaak wel met de bereikbaarheid. De wet van Murphy dicteert dat het altijd fout gaat daar waar we het niet willen.
Een meer efficiënte oplossing is onder de modelbaan, daar hebben we vaak de ruimte en het overzicht. Een klimspiraal is dan de perfecte oplossing om daar te komen!
Hellingspercentage
Er kleeft ook een nadeel aan het stijgen en klimmen van modeltreinen. Bij een te steile hellingshoek zal de locomotief gaan slippen en niet vooruit komen. Dalen is daarbij weer geen probleem, maar als de wagens ontkoppelen gaan ze steeds sneller rollen.
Ook heb je te maken met extra slijtage, zo zal de motor meer moeten leveren en dus ook sneller aan onderhoud toe zijn. En wat dacht je van de antislipbandjes, die mag je wat vaker vervangen. Maar is dit allemaal nu echt zo erg? Nee, vinden wij van niet. Het voordeel van een klimspiraal weegt veel zwaarder dan het nadeel. En sommige locs zijn hier gevoeliger voor dan de andere, en als dat dan zo is, kun je de onderdelen gemakkelijk vervangen bij slijtage.
Wel hanteren wij een richtlijn qua hellingshoek:
| Lengte treinen | Schaal H0 | Schaal N |
| Korte treinen <4 wagons | 4% | 3% |
| Gemiddelde treinen 3 tot 6 wagons | 3 % | 2,5 % |
| Lange treinen > 6 wagons | 2,5 % | 2% |
Nu is dit maar een richtlijn. Want dit wordt bepaald door een aantal factoren zoals het gewicht, de sterkte van de loc, trekkracht en rolweerstand.
Wil je het zeker weten? Leg een ovaal op een plank met minimaal 1 meter spoorlengte en laat een trein rondjes rijden. Lift de plank vervolgens aan 1 kant een centimeter op en zie wat er gebeurd. Representatief is elke centimeter verhoging op 1 meter spoor gelijk aan 1% hellingshoek. Je kunt zo dus snel ondervinden wat jouw treinen aan kunnen.
Helixvormen, tussenmaten en radius
Klimspiralen kun je bouwen in vele vormen. De meest bekende is rond, maar denk ook eens aan ovaal, vierkant (met natuurlijk ronde hoeken) of driehoek. Hoe langer een omwenteling wordt, des te lager het hellingspercentage zal zijn. Een ovaal zorgt er dus voor dat je minder hellingshoek hebt als bij een cirkel wanneer dezelfde radius wordt gebruikt.
Wil je de cirkel een gelijke hellingshoek geven als het ovaal, dan zul je de cirkel groter moeten maken in radius. En ook daar zit winst! Des te groter de radius, des te minder de rolweerstand in de bochten. En daar is een bijkomstig voordeel te behalen van een lagere hellingshoek.
Naast de vorm en radius kan men ook nog kijken naar de tussenmaat van de lagen. De ruimte tussen elke laag bepaald ook de hellingshoek. Maar wees daar niet te zuinig mee! Het is verleidelijk om de minimale tussenruimte te nemen, zodat je locs er net onderdoor kunnen. Maar ook hier is Murphy weer, je moet wel een ontsporing of calamiteit kunnen oplossen.
Dit is wat we aanhouden als maatvoering:
| Schaal H0 | Schaal N | |
| Minimale tussenruimte | 80 mm | 50 mm |
| Maximale tussenruimte | 100 mm | 60 mm |
Hou er wel rekening mee dat de dikte van 1 laag hout, de hoogte van de rails en eventuele kurk hier vanaf gaat. De maat is dus niet van bovenkant laag tot onderkant volgende laag, nee van de bovenzijde van beide houtlagen.
Waarom zijn klimspiralen vaak zo hoog?
Vaak krijgen wij de vraag, waarom zijn klimspiralen zo hoog. Een mooi voorbeeld is het klimspiraal waarmee wij dit artikel openen. Deze heeft een hoogte van 100 cm! En waarom niet eigenlijk? De ruimte die je hebt wil je maximaal benutten.
Naast dit heeft het ook een hele nuttige functie. Ik schreef al eerder over de wet van Murphy, daar waar je het niet wilt, gaat het altijd fout. En dan moet je er met je hand, arm of bovenlijf bij.
Als je niet voldoende tussenruimte aanhoudt kom je er moeilijk bij zonder je te stoten of hele treinen omver te stoten. En geloof me, niets is frustrerender dan domino spelen in een vol schaduwstation omdat ergens 1 wagon is ontspoord.
Maar ook hiervoor hebben we een slimme tool:
Voor elke 10 cm diepte vanaf het bereikbare punt, zorg je voor 10 cm hoogte!
Ik schreef net over dat klimspiraal van 100 cm hoog. Het schaduwstation is 100 cm diep, dus dan betekent dat ik 100 cm hoogte wil hebben om met mijn lichaam achterin het schaduwstation te komen.
Zou ik deze diepte hebben en niet alleen van voren maar ook vanaf de achterkant erbij kunnen, dan kan ik dat halveren omdat de bereikbare diepte dan vanaf elke kan 50 cm is. En in het project van de “toren”is dat van toepassing, want er komt vanaf de andere kant nog een tweede schaduwstation welke ik op 50 cm hoogte neerzet. Deze is van twee zijden bereikbaar.
Ga slim om met een klimspiraal
De hoogte goed benutten betekent natuurlijk meer lagen en ringen. En dat is juist fijn! Laat de treinen hier maar file rijden in beide richtingen! Zodoende staat er altijd een trein klaar om eruit te rijden en hoef je ook niet te wachten. En op die manier heb je ook gelijk een verlenging van je schaduwstation! In de “toren” kunnen in beide richtingen 10 treinen stilstaan.
Benut de beschikbare ruimte, zoveel mogelijk. En waarom ook niet, de loze ruimte onder een schaduwstation is alleen handig voor dozen… Maar we bouwen een modelspoorbaan en geen kast.
Voeding
Voedt een klimspiraal altijd om de twee ringen maximaal, niet meer! Het liefst nog in elke ring. Waarom? Een omwenteling zorgt voor een flinke lengte rails, en de capacitieve werking hiervan is niet om te negeren. Naast het spanningsverlies in de voeding door raillassen en corrosie werken de twee spoorstaven als een grote condensator. Als de melders te lang worden zal dit leiden tot spookmeldingen.
Zelf hanteren 1 blok per ring per blok.
Veel gestelde vragen (FAQ)
Klimspiraal
Een klimspiraal – ook wel helix genoemd – is een slimme manier om hoogte te winnen op een kleine oppervlakte. De trein rijdt in cirkels omhoog of omlaag, waardoor je meerdere niveaus kunt bereiken zonder lange hellingen.
Een klimspiraal bespaart ruimte, biedt toegang tot een schaduwstation onder de baan en voegt extra rijlengte en realisme toe. Handig én mooi dus!
Dat hangt af van de lengte van je trein en de schaal. In H0 is 3% gebruikelijk voor gemiddelde treinen (3 tot 6 wagons). Hoe langer de trein, hoe lager de helling moet zijn.
Dan kan je locomotief gaan slippen of je wagons kunnen losraken en achteruit rollen. Ook slijten de motor en antislipbandjes sneller. Dus beter voorzichtig stijgen dan overmoedig klimmen!
Voor H0 adviseren wij 80 tot 100 mm tussenruimte. Vergeet niet om ook de dikte van hout en rails mee te rekenen. Liever iets te ruim dan net te krap!
Rond is het meest bekend, maar ook ovaal, driehoekig of zelfs vierkant met ronde hoeken zijn mogelijk. Een langere spiraal betekent meestal een minder steile helling.
Een goede stelregel: voor elke 10 cm diepte die je moet kunnen bereiken, heb je ook 10 cm hoogte nodig. Zo kun je er goed bij als er iets misgaat.
Zeker weten! In een klimspiraal kun je prima extra treinen stilzetten, alsof het een verlengstuk is van je schaduwstation. Efficiënt en praktisch!
Voedt idealiter elke ring apart, of tenminste om de twee ringen. Zo voorkom je spanningsverlies, spookmeldingen en storingen door lange spoortrajecten.
Eigenlijk nooit, zolang je er nog goed bij kunt. Hoe hoger, hoe meer treinen je kwijt kunt. Maar denk altijd aan bereikbaarheid voor onderhoud of ontsporingen.
